به گزارش گروه سیاست و حکمرانی تیکنا، این روزها موضوع سفر آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور به سیستان و بلوچستان و پیگیری حقابه ایران از سرچشمه آن یعنی هیرمند که در یکی از کشورهای همسایه شرقی قرار دارد، به یکی از اصلی ترین موضوعات رسانه‌ای و دیپلماسی این روزها تبدیل شده است.
اگرچه در سال‌های قبل نیز دولت های مختلف بر موضوع اخذ حقابه ایران از افغانستان تأکید داشتند، اما این برای نخستین بار بود که یک رئیس جمهور با قاطعیت موضوع حقابه را دولت مرکزی کابل مطالبه و نسبت به عدم همکاری از سوی حکومت مذکور، هشدارهای لازم را صادر می کند.
**امضای معاهده ۱۳۵۱ حقابه ایران از هیرمند با دولت کابل
خودداری طرف افغانستانی از اعطای حقابه ایران از هیرمند در حالیست که دو کشور از دهه ۵۰ شمسی (معاهده ۱۳۵۱) با یکدیگر تفاهم نامه اختصاص ۲۶ متر مکعب در ثانیه از آب رودخانه هیرمند به ایران را به امضا رسانده‌اند که این قرارداد همچنان به قوت خود باقی است.
براساس این معاهده، حقابه ایران ۲۶ متر مکعب در ثانیه برای سال‌های معمولی و نرمال آبی است. در این معاهده سال معمولی و نرمال آبی تعریف شده که بر این اساس یک سال نرمال آبی در حوزه دریایی هیرمند چیزی حدود ۶.۵ میلیارد متر مکعب است. بر اساس محاسبات انجام شده، حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون متر مکعب می‌رسد.
**تصاویر ماهواره ای ادعای طالبان را تأیید نمی‌کند
حکومت فعلی افغانستان در پاسخ به هشدار رئیس جمهور مدعی شده است که حقابه ایران را به رسمیت می شناسیم اما در حال حاضر هیرمند آبی ندارد که به ایران بدهیم و میزان بارش ها در سرچشمه این رودخانه کاهش یافته است.
اما برآوردها و نیز تصاویر دریافتی از ماهواره خیام چیزی بر خلاف ادعای دولت کابل را اثبات می کند؛ بر اساس اطلاعات ماهواره‌ای در فاصله سال های ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۶ میلادی، میزان بارندگی فصلی و سالانه در حوضه آب‌ریز هیرمند و نیز میزان بارش فصلی و سالانه در بالادست سد کجکی (ایستگاه دهراوود) که به استناد بند «ج» معاهده ایران و افغانستان به عنوان مبنای تعیین سال نرمال، مافوق نرمال و کمتر از نرمال لحاظ می‌شود، افزایش داشته است.
**مطالبه قاطعانه حقابه ایران، برای نخستین بار پس از ۵۱ سال
محمد سرگزی نماینده مردم زابل در مجلس در این رابطه گفت: برای نخستین بار بعد از سال ۵۱ بود که رئیس جمهور ایران و مسئول رسمی کشور چنین قاطعانه مساله حقابه را به طرف مقابل متذکر شد.
وی افزود: پیش از سفر اخیر رئیس جمهور به سیستان و بلوچستان، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نشستی با سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان برگزار کرده که در آن نشست طرف مقابل اعلام کرده بود حقابه ایران از هیرمند را به رسمیت می شناسیم.
نماینده مردم زابل در مجلس گفت: این رسم مروت نیست که وقتی بیش از هفت میلیون تبعه افغان در ایران زندگی می‌کنند، چنین رفتار خلاف مروت از ناحیه هیات حاکمه افغانستان صورت بگیرد.
عضو مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان یادآور شد: تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد پشت سد کجکی آب وجود دارد و بیانیه هیات حاکمه طالبان پس از سخنان رئیس جمهور از نظر ما مردود و مورد پذیرش نیست.
وی خواستار راستی آزمایی ادعای طالبان درباره منابع آبی هیرمند شد و گفت: پس از اخطار رئیس جمهور رفتار خارج از نزاکت توسط برخی از اتباع افغانستان صورت گرفت که تذکر می‌دهیم این رفتارهای دور از شان و نزاکت، از جانب مردم ایران بویژه اهالی سیستان قابل قبول نیست.
سرگزی اظهارداشت: گاهی می‌بینیم که یک سری درگیری‌های پراکنده‌ای از ناحیه اففانستان و نیروهای مرزی آنها در مرز ما رخ می‌دهد که قطعا نگاه جمهوری اسلامی ایران ایجاد فضایی بدور از تنش است و اگر رفتارهای اینچنینی بروز پیدا کند قطعا برخورد و اقدام مناسبی از سوی ایران صورت خواهد گرفت.
این نماینده مجلس با اشاره به سرمایه گذاری ۶ هزار میلیارد تومانی دولت سیزدهم برای تسریع در اجرای طرح‌های آب اشامیدنی در سیستان و بلوچستان افزود: دولت به طور شبانه روزی در تلاش است تا مشکلات سیستان و بلوچستان را برطرف کند اما عمق مشکلات برجا مانده از گذشته بسیار است و نیازمند یک کار جهادی هستیم.
**نماینده مردم خاش: به ادعای طالبان مبنی بر کم آبی هیرمند اعتماد نداریم
در همین ارتباط اسماعیل حسین زهی نماینده مردم خاش در مجلس در گفت وگویی اظهار داشت: طرف مقابل در حالی از واگذاری حقابه ایران طفره می رود که دو کشور پروتکل مشخصی (معاهده ۱۳۵۱) در این خصوص دارند و افغانستان ملزم به واگذاری حقابه ایران است.
عضو مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مطالبه حقابه ایران از افغانستان گفت: در سال های گذشته هم در مواردی رؤسای جمهور بر اهمیت حقابه ایران از هیرمند تأکید کرده بودند اما برای نخستین بار بود که یک رئیس جمهور با جدیت پیگیر اخذ حقابه سیستان و بلوچستان از طرف مقابل است.
عضو کمیسیون عمران مجلس با تأکید بر اینکه آنچه برای مردم سیستان و بلوچستان مهم است این است که توافقنامه موجود میان دو کشور اجرایی شود تصریح کرد: وزارت نیرو قرار است کارگروهی برای صحت سنجی ادعای دولت کابل مبنی بر کم آبی هیرمند تشکیل دهد؛ ما به ادعای طرف مقابل اعتماد نداریم و باید برای کارگروه ایرانی، انحرافات از سد کجکی و نهرهایی که بر سر راه هیرمند که به ایران وارد می شود، محرز شود.
وی با بیان اینکه امیدواریم طرف مقابل به دستور رئیس جمهور کشورمان مبنی بر متعهد بودن به پروتکل حقابه سیستان و بلوچستان از هیرمند تمکین کند، افزود: در صورت اجرای این معاهده شهرهای شمالی و مرکزی سیستان و بلوچستان می توانند به بخشی از مشکل کم آبی منطقه فائق شوند؛ نمایندگان این استان از رئیس جمهور برای جدیت در پیگیری این موضوع تشکر می کنند.
حسین‌زهی یادآور شد: تنش آبی در بیشتر شهرهای سیستان و بلوچستان بیداد می کند؛ خاش با ۱۵۰ هزار نفر جمعیت در میانه استان با تنش شدید آبی روبروست و حتی به برخی محلات این شهر آبرسانی نشده است.
وی ادامه داد: خاش نخستین شهری بود که جلوی استعمار انگلیس ایستاد؛ بنابراین انتظار داریم رئیس جمهور به موضوع کم آبی این شهر ورود کند.
وی این نکته را نیز گفت که برخی محلات خاش بیش از ۱۰ روز است آب ندارند و به روستاها با تانکر آبرسانی می شود که سهمیه هر خانوار ۵۰ لیتر در شبانه روز است؛ ضمن اینکه ۸۰ درصد شهر خاش در حال حاضر آب ندارد.
حسین زهی حل مشکل کم آبی سیستان و بلوچستان با اجرای طرح‌های جهاد آبرسانی و طرح انتقال آب از دریای عمان را از اولویت‌های دولت سیزدهم برشمرد و گفت: حقابه ایران از رودخانه هیرمند حق قانونی ما است و همین انتظار از رئیس جمهور می‌رفت که در بدو ورود به سیستان و بلوچستان این اخطار را به طالبان بدهد.
این نماینده مجلس خاطر نشان کرد: پیگیری برای تامین آب مورد نیاز دریاچه هامون و چاه نیمه‌ها از سوی رییس‌جمهور قابل تقدیر بوده و از مسوولان دولت افغانستان می‌خواهیم به تعهدات خود عمل و نسبت به رهاسازی آب به دشت سیستان اقدام کنند، زیرا حیات منطقه وابسته به همین حقابه بوده و حق مردم سیستان است که به آن برسند.
**اخطار رئیس جمهور درباره حقابه جدی بود/هیات حاکمه افغانستان اجازه بازدید از کجکی را صادرکند
همچنین حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان و نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت: اخطار رئیس جمهور درباره حقابه رودخانه هیرمند بسیار جدی بود و هیات حاکمه افغانستان هر چه سریعتر باید اجازه بازدید کارشناسان آب ایران از سد کجکی را صادر کند.
وی اظهار داشت: رئیس جمهور با توجه به مشکلات عمده‌ای که سالهاست مردم سیستان رنج می‌برند و الان وضع به جایی رسیده که مشکل برای آب خوردن هم دارند و موضع گیری رئیس جمهور در رابطه با حقابه جدی بود که قابل تقدیر است.
وی ادامه داد: واقعا جمهوری اسلامی ایران همیشه به افغانستان و برادران افغانستانی به چشم برادر نگاه کرده و دلیل آن این است که بین ۶ تا هشت میلیون نفر اتباع این کشور در ایران زندگی می‌کنند.
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت: اتباع افغانستانی همچون شهروندان ایرانی از خیلی از خدمات جمهوری اسلامی ایران بدون هیچ گونه تبعیضی استفاده می‌کنند ولی متاسفانه هیات حاکمه افغانستان کم لطفی کرده و حقابه سیستان را نمی‌دهد.
وی تصریح کرد: وضعیتی که فعلا اتفاق افتاده و خیلی از این افراد ادعای مسلمانی و برادری با ما را دارند و این خیلی بعید و به دور از مروت است که آب را از برادران مسلمان خودشان دریغ کنند.
شهریاری تصریح کرد: ما از رودخانه هیرمند یک حقابه قانونی داریم و طبق معاهده سال ۱۳۵۱ که بین دولت وقت ایران افغانستان به امضا رسید آنان متعهد شدند که سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران بدهند.
وی افزود: متاسفانه کشور افغانستان با احداث سد کجکی، بند کمال خان و ایجاد بندهایی آب را از سمت ایران منحرف کرد که این عمل آنان برخلاف تمام روابط بین المللی و بر خلاف حُسنِ همجواری است.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: اخطاری که رئیس جمهور به هیات حاکمه افغانستان دادند یک اخطار جدی است و قطعا هیات حاکمه افغانستان باید این مساله را جدی تلقی کنند و اجازه دهند که کارشناسان ایران از سد کجکی بازدید کنند.
وی ادامه داد: چون هیات حاکمه افغانستان یک ادعایی دارند مبنی بر اینکه آب در پشت سد کجکی وجود ندارد و اگر آبی نیست چرا آنان اجازه نمی‌دهند که کارشناسان ایرانی بازدیدی از این سد داشته باشند تا مشخص شود که آیا آبی پشت وجود دارد یا نه؟
شهریاری تاکید کرد: اگر آب در پشت سد کجکی وجود نداشته باشد واقعا نمی‌توان انتظاری داشت و ما این را قبول نداریم که آبی وجود ندارد و متاسفانه اینها دارند مشکل برای مردم ما درست می‌کنند.
وی تصریح کرد: پس از اخطار جدی رئیس جمهور به هیات حاکمه افغانستان، به هر قیمتی که شده جمهوری اسلامی باید حق مردم سیستان را بگیرد و هیچ راهی نیست و نمی شود که ما دست روی دست بگذاریم و از حق قانونی خودمان بگذریم.
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت: دولت سیزدهم اقدامات خوبی در زمینه جبران کم آبی در سیستان و بلوچستان از جمله طرح انتقال آب از دریای عمان را در دست اجرا دارند که با توجه به زمان بر بودن این طرح نیاز است تا از هر طریقی که می‌توان و حتی از طریق مجامع بین المللی پیگیر حقابه هیرمند باشیم.
**طرح‌های آبرسانی دولت در سیستان و بلوچستان امیدوار کننده است
وی بیان کرد: طرح جهاد آبرسانی از سوی دولت سیزدهم در سیستان و بلوچستان در حال اجراست که این مساله یکی از مهمترین اقدامات دولت در این استان است که در حال اجراست.
شهریاری بیان کرد: مشکل کم آبی سیستان و بلوچستان با آبرسانی سیار قابل حل نیست و یک بار و برای همیشه باید اقدامات اساسی در این زمینه اجرا شود که طرح انتقال آب از دریای عمان یکی از این طرهای در حال اجراست.
وی تاکید کرد: طرح انتقال آب از دریای عمان یک اقدام بسیار مثبت دولت برای حل همیشگی مشکل کم آبی سیستان و بلوچستان است که باید در اجرای این طرح تسریع شود.
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: طرح انتقال آب از دریای عمان یک طرح بسیار خوب برای حل همیشگی مشکل کم آبی سیستان و بلوچستان است اما زمانبر است و باید در ضمن اجرای این طرح به فکر اقدامات و طرح‌های زود بازده در این زمینه هم بود.
وی افزود: دولت سیزدهم تمام تلاش خود را بکار گرفته تا مشکلات کم آبی سیستان و بلوچستان را برطرف کند و نیاز است تا از ظرفیت سرمایه گذاران بخش خصوصی نیز در این زمینه استفاده کرد.
شهریاری تصریح کرد: رئیس جمهور در سفر اخیر خود به سیستان و بلوچستان نشان داد که به تمام مسائل استان نگاهی عادلانه دارند و موضع آیت الله رئیسی در رابطه با حقابه خود گویای این مساله است.
