پرندگان مهاجر در تله خشکسالی

سدهای شیرین دره، بیدواز، بارزو و چری به همراه طبیعت رودخانه های اترک و کال شور همه ساله مامن امنی برای پرندگان نادری است که از جنوب به سمت مناطق شمالی نیمکره زمین کوچ می کنند و در این فصل از سال سری هم به آبگیرها می زندد و چند وقتی مهمان خراسان شمالی می شوند.

گروه های اصلی پرندگان آبزی و کنارآبزی که در فصل مهاجرت در استان خراسان شمالی مشاهده می شوند معمولات متعلق به یکی از گروه های کشیم ها، پلیکان ها، باکلان ها، اگرت ها و حواصیل ها، لک لک ها و اکراس ها، فلامینگوها، غازها و قوها و اردک ها، درناها، یلوه ها و چنگرها، کنار آبزیان، کاکائی ها و پرستوهای دریایی هستند.

مردم این خطه بیش از هر زمانی خشکسالی را لمس می کنند و آمارها حاکی از شرایط نامناسب سدها و بندهای استان را دارد و بیم آن می رود که این خشکسالی ها دامن پرندگان مهاجر را نیز بگیرد.

کارشناسان محیط زیست کمبود منابع آبی و خشکسالی را علت این پدیده می دانند و مردم این استان باید در سال های آتی منتظر پرواز پرندگان مهاجر نباشند.

از سال ۲۰۰۶ هر ساله دومین شنبه ماه می به نام روز جهانی پرندگان مهاجر نامگذاری شده است، امسال این روز با ۲۳ اردیبهشت ماه مصادف شده است که این موضوع در خراسان شمالی بیشتر بررسی می شود.

کاهش ۳۱ درصدی بارندگی

حضور و فرود پرندگان مهاجر با موضوع آب گره خورده است، ناگفته پیدا است که اگر آبگیرها، تالاب ها و سدها برای میزبانی آماده نباشند، این پرندگان هم در مسیر مهاجرت با مشکل روبه رو می شود.

در این باره اداره کل هواشناسی خراسان شمالی اعلام کرده است که میزان بارندگی‌ها در استان در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه ۱۴۰۱) تا روز ۱۷ اردیبهشت ماه به ۱۴۰.۶ میلیمتر رسید که نسبت به دوره بلندمدت کاهش ۳۱ درصدی را نشان می‌دهد.

مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی در این باره گفت: میزان بارش باران در بلند مدت ۲۳۰.۴ میلیمتر در استان ثبت شده است.

مجید بیجندی اظهار کرد: بارش یک ساله کامل در استان بیش از ۲۵۰ میلیمتر است که بر این اساس از ابتدای مهر پارسال تا ۱۷ اردیبهشت امسال ۵۶.۱ درصد از بارندگی های سال آبی جاری تامین شد، این در حالی است که میزان تحقق بارندگی در سطح کشور به طور میانگین ۶۹.۵ درصد است.

وی در بخش دیگر سخنان خود گفت: بر اساس تحلیل شاخص «استاندارد بارش، تبخیر و تعرق» (SPEI) دوره یکساله تا پایان اسفندماه ۱۴۰۱ حدود ۹۴ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است.

بیجندی اظهار کرد: در این مدت ۶.۶ درصد از مساحت استان با میزان بارندگی نرمال، ۳۰ درصد از مساحت خشکسالی خفیف، ۴۸.۲ درصد خشکسالی متوسط، ۱۴.۳ درصد با خشکسالی شدید و ۰.۷۴ درصد از وسعت استان با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.

وی خاطرنشان کرد: ۱۰۰ درصد از پهنه شهرستان مانه و سملقان و شهرستان گرمه دچار خشکسالی است و این رقم در بجنورد ۹۹.۶ درصد است.

خشکسالی در کمین پرندگان مهاجر

براساس اعلام مسوولان حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، پارسال پرندگان مهاجر بیشتری در استان فرود آمدند به طوری که این رقم نسبت به سال ماقبل ۱۵ درصد افزایش داشت از آنجایی که سرشماری های در فصل پاییز انجام می شود با این روند خشکسالی پیش بینی می شود که اتراق پرندگان مهاجر در این استان کاهش یابد.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در این باره گفت: در سرشماری زمستان سال گذشته، ۱۱ سایت در استان مورد آماربرداری قرار گرفت و حدود ۶ هزار پرنده از ۲۵ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی مهاجر شمارش شد و از پرندگان آبزی و کنارآبزی فهرست سرخ IUCN (گونه های در معرض خطر) می توان به گونه اردک سرحنایی اشاره کرد، همچنین لک لک سیاه که جزو گونه های کمیاب است در آبگیرهای استان مشاهده شد.

بهروز جعفری افزود: عموما هر ساله پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی در اوایل پاییز برای زمستان‌گذرانی و یا در فصل بهار و تابستان برای زادآوری به ایران می‌آیند. البته گروه دیگری نیز مهاجر عبوری هستند و تنها برای حدود چند هفته برای استراحت و تجدید قوا مهمان کشورمان می‌شوند.

جعفری اظهار کرد: سالانه تعداد زیادی پرنده به استان وارد و اغلب در تالاب‌ها ساکن می‌شوند، موضوعی که توجه به وضعیت تالاب‌ها را به عنوان یک اصل اجتناب ‌ناپذیر در حیات پرندگان مهاجر پررنگ کرده و نشان از ارتباط زنجیروار تمامی بخش‌ها و اجزای طبیعت به همدیگر دارد.

وی خاطرنشان کرد: عدم مشاهده پرندگان مهاجر و یا کاهش چشمگیر جمعیت پرندگان مهاجر در یک سایت، همچنین ترک زیستگاه توسط گونه‌های بومی یک منطقه، نشانگر این حقیقت تلخ است که زیستگاه مذکور دیگر شرایط مناسب را برای پذیرایی از پرندگان ندارد و سلامت زیستگاه به خطر افتاده است که در نهایت مرگ زیستگاه را در بر خواهد داشت و این موضوع به عنوان زنگ خطر برای جوامع بشری است.

جعفری با اشاره به تاثیر خشکسالی در وضعیت زیستگاه های پرندگان مهاجر گفت: در بین گونه‌های مختلف حیات وحش، پرندگان بیش از سایر گونه‌ها به آب و هوا و تغییرات محیطی واکنش نشان می‌دهند.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی درباره وضعیت زیستگاه ها در استان گفت: اکنون خشکسالی سبب شده تا شرایط در سدها، آبگیرها و آب بندهای استان مناسب نباشد.

وی تصریح کرد: علاوه بر شرایط زیستگاه، احساس امنیت مهم ترین عامل تداوم حضور پرندگان مهاجر در یک سایت است، وجود عوامل تهدید در یک زیستگاه و به خصوص شکار بی رویه پرندگان در فصل مهاجرت باعث می‌شود پرندگان مهاجر با رجوع به حافظه تاریخی خود، بتدریج مسیر مهاجرت و توقفگاه‌هایشان را تغییر دهند.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار کرد: تخریب زیستگاه ها و شکار بی رویه از مهمترین دلایل کاهش پرندگان مهاجر در استان است.

جعفری افزود: بقای پرندگان مهاجر در گرو آگاهی امروز ما است، باید با تلاش، زمان از دست رفته را جبران کرده و کوشش کنیم تا از پرندگان مهاجر، این میهمانان زیبای کشورمان در فصل مهاجرت حفاظت کنیم، برای کاهش خطرات و تهدیدات وارده بر پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر، باید اطلاع رسانی در خصوص حفاظت از پرندگان مهاجر افزایش یابد.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: همچنین آموزش جوامع محلی برای بالا بردن سطح اطلاعات و آگاهی باید بیشتر شود و گونه‌های پرندگان در خطر انقراض از طریق رسانه ها و بروشورها معرفی شود.

گفتنی است، در خراسان شمالی ۵۶ گونه پستاندار از ۱۹۷ گونه موجود در کشور، ۱۵۰ گونه پرنده از ۵۳۲ گونه موجود، ۶۸ خزنده از ۲۲۸ گونه، چهار گونه دوزیست از ۲۰ گونه و هشت گونه ماهی و آبزی از مجموع ۱۶۰ گونه آبزی موجود در کشور زیست می کنند که برخی از این گونه ها نظیر یوزپلنگ، پلنگ، بالابان، و کرکس مصری در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده‌های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند.

اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی مناطق حفاظت شده و دو پارک ملی سالوک و ساریگل، مناطق حفاظت شده قرخود، گلول، سرانی و پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم را مدیریت می کند.

منبع: ایرنا