به گزارش تیکنا، معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور نقش آفرینی موثر در تحقق اهداف نظام ملی نوآوری کشور به ویژه «راهبری و مدیریت متمرکز و منسجم پارک های علم و فناوری و مراکز رشد»، «توسعه زیست بوم نوآوری و کارآفرینی با محوریت دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری»، «توسعه فناوری و نوآوری با رویکردی تحول گرایانه و مسأله محور»، «زمینه سازی برای حرکت کشور در مرزهای فناوری و نوآوری»، «توسعه دیپلماسی فناوری و نوآوری» و «کمک به ایجاد اشتغال دانش بنیان» در سال ۱۴۰۰ با حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ایجاد شد.
ماموریت‌های این معاونت «ظرفیت‌سازی، تسهیل‌گری و بهبود ساختارهای زیست‌بوم فناوری، نوآوری وکارآفرینی با محوریت دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری از طریق گفتمان‌سازی، شبکه‌سازی و تعامل با ذینفعان کلیدی است.
هفت راهبرد برای معاونت تعریف شده است که از جمله آنها می‌توان به حمایت از شکل‌گیری و توسعه فناوری و نوآوری با محوریت دانشگاه‌ها (دانشگاه کارآفرین و جامعه محور)، حمایت از توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری با محوریت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد (پارک‌های ماموریت گرا)، هدایت پژوهشگاه‌ها به سمت پژوهش‌ها و توسعه فناوری‌های تقاضا محور (نسل جدید پژوهشگاه‌ها)، شبکه سازی در زیست بوم نوآوری وزارت عتف و پیوند آن به بازیگران کلیدی ملی و بین المللی، رصد و پایش فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه کنشگران شبکه وزارت عتف، آینده نگری و آینده نگاری و کمک به اشاعه فناوری‌های تحول آفرین و دیجیتال و پیوند زدن میان ایده‌ها و ظرفیت‌های پژوهشی و فناورانه با نیازها و مسائل کشور اشاره کرد.
معاونت فناوری وزارت علوم در قالب برنامه توانمندسازی منابع انسانی زیست‌بوم نوآوری اقدامات متعددی در پارک‌های علم و فناوری انجام داده است:
آموزش و توانمندسازی منابع انسانی پارک‌ها با هدف توسعه مهارت‌های تخصصی و نوآوری، تقویت رهبری و مدیریت استراتژیک، پایداری منابع انسانی دانشی و بهبود عملکرد اقتصادی شرکت‌های مستقر. همچنین تسهیل انتقال دانش بین نسلی و توسعه شبکه‌های دانشی از دیگر اهداف این طرح است اما از موانع آن می توان به کمبود منابع مالی پایدار، چالش‌های بین نسلی، شکاف مهارتی پایه و موازی‌کاری دستگاه‌های اجرایی اشاره کرد.
آموزش و توانمندسازی شرکت‌ها و واحدهای فناور مستقر در پارک‌ها با دستاوردهایی چون بهبود عملکرد اقتصادی، ارتقای قابلیت‌های فناورانه، افزایش بهره‌وری و کاهش خطای تولید از دیگر اقدامات این معاونت است که با مانع کمبود منابع مالی و شکاف بین آموزش و نیاز بازار و بین صنعت، دانشگاه و سرمایه‌گذار مواجه است.
توانمندسازی منابع انسانی برای تربیت مدیران حرفه‌ای و تخصصی آینده پارک‌ها، با اهدافی مانند یکپارچه‌سازی سیاست‌ها، پایش اثربخش برنامه‌ها، ترویج رهبری مشارکتی و تربیت نسل آینده مدیران و ایجاد شبکه منتورینگ برای ارائه خدمات تخصصی در حوزه تجاری‌سازی فناوری و استفاده از ظرفیت نیروهای متخصص منطقه‌ای جهت حمایت از کسب‌وکارهای نوپا از دیگر اقداماتی است که معاونت فناوری وزارت علوم دنبال می کند.
معاونت فناوری وزارت علوم در حوزه تأمین مالی زیست‌بوم نوآوری و فناوری اقدامات متعددی انجام داده است. تسهیلات تبصره ۱۸ با هدف تسهیل‌گری اشتغال دانش‌بنیان، ایجاد ساختارهای پشتیبان اشتغال و توسعه اشتغال فناور و دانش‌بنیان برای تولید کالا و خدمات در پارک‌های علم و فناوری اجرا شده است. این طرح همچنین نقش دانشگاه‌ها و پارک‌ها در اقتصاد دانش‌بنیان را تقویت کرده است.
افزایش سهام پایه پارک‌های علم و فناوری در صندوق پژوهش و فناوری به منظور تقویت سهم دولت در صندوق‌های پژوهش و فناوری و تخصیص منابع مالی و پیگیری اقدامات قانونی، افزایش سرمایه، اصلاح الگوی تخصیص منابع عمومی به تفکیک سطوح پارک‌ها، با اهداف افزایش اشتغال پایدار و کارآفرین، توانمندسازی زیست‌بوم فناوری و نوآوری، و ارتقای برنامه‌های ترویجی و مشاوره‌ای برای واحدهای فناور و تدوین اطلس سرمایه‌گذاری واحدهای فناور سرمایه‌پذیر در پارک‌ها که منجر به ایجاد زیرساخت یکپارچه برای دسترسی شرکت‌ها به بازار، تحول در نظام تأمین مالی محصولات دانش‌بنیان و جذب سرمایه‌گذار خصوصی شده از دیگر فعالیت های مورد پیگیری این معاونت در دولت چهاردهم به شمار می رود.
معاونت فناوری وزارت علوم در قالب برنامه تقویت ارتباط مراکز فناوری با صنعت و دانشگاه، مجموعه‌ای از اقدامات ملی را اجرا کرده است که شامل:
برنامه ملی نوآفرین صنعت‌ساز با هدف شناسایی فرصت‌ها و ایده‌محوری دانشجویان، ایجاد هسته‌های فناورانه و نوآورانه و تقویت اشتغال دانش‌بنیان است. این طرح به نهادینه‌سازی فرآیندهای شکل‌گیری شرکت‌های نوآورانه در دانشگاه‌ها کمک کرده است.
برنامه ملی دستیار فناوری با راه‌اندازی دبیرخانه مربوطه، توانمندی دانشجویان در مهارت‌های مرتبط با کسب‌وکار را ارتقا داده و تعامل دانشگاه‌ها و پارک‌های فناوری برای شکل‌گیری دانشگاه جامعه‌محور، پاسخگو و کارآفرین را تقویت کرده است.
برنامه ملی گرنت فناوری با پیشرفت ۷۰ درصد، تمرکز بر تجاری‌سازی فناوری‌های دانشگاهی، حمایت از پایان‌نامه‌های کاربردی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارد، از دیگر برنامه‌های معاونت علمی است که مهارت‌ها و توانمندی‌های پژوهشی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکتری را ارتقا می‌دهد.
برنامه ملی پسا دکتری فناوری با راه‌اندازی دبیرخانه مربوطه، امکان تجاری‌سازی فناوری‌های دانشگاهی و حمایت از پایان‌نامه‌های کاربردی قابل تجاری‌سازی را فراهم کرده و فرصت‌های شغلی برای اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایجاد می‌کند. این برنامه همچنین به تقویت مهارت‌های علمی و پژوهشی در محیط واقعی کسب‌وکارهای فناورانه کمک می‌کند.
برنامه ملی نوآفرین صنعت‌ساز با هدف شناسایی فرصت‌ها و ایده‌محوری دانشجویان، ایجاد هسته‌های فناورانه و نوآورانه و تقویت اشتغال دانش‌بنیان است. این طرح به نهادینه‌سازی فرآیندهای شکل‌گیری شرکت‌های نوآورانه در دانشگاه‌ها کمک کرده است.معاونت فناوری وزارت علوم در دولت چهاردهم مجموعه‌ای از برنامه‌های گسترده برای توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری اجرا کرده است:
راه‌اندازی نظام پایش و عارضه‌یابی مراکز فناوری با ایجاد کارگروه تخصصی، نظارت بر عملکرد پارک‌ها و مراکز رشد، استخراج چالش‌ها و رتبه‌بندی این مراکز به منظور ارتقای عملکرد، توسعه زیرساخت‌های فناوری با ایجاد و راه‌اندازی ۵۹ پارک، ۲۳ پردیس و ۲۹۷ مرکز رشد و ماموریت‌گرایی پارک‌ها، از جمله راه‌اندازی ۲۲ دبیرخانه موضوعی مانند فناوری‌های نوظهور و توانمندسازی نیروی انسانی و همچنین پایلوت‌های فناوری و زیرساخت‌های فیزیکی در پارک‌های غیر برخوردار در استان‌های خوزستان، ایلام، اردبیل و گلستان به اجرا درآمده است.
ارتقای سامانه‌های جامع اطلاعات و فرآیندهای مراکز فناوری و راه‌اندازی سامانه جامع برنامه‌های محتوایی، با هدف ایجاد شفافیت اطلاعاتی حوزه فناوری وزارت علوم، توسعه هوش مصنوعی از طریق توانمندسازی منابع انسانی، توسعه زیرساخت و حمایت از نوآوری و تجاری‌سازی، افزایش ظرفیت منابع انسانی و آشنایی مخاطبان با کاربردهای هوش مصنوعی، اصلاح فرآیندها و آیین‌نامه‌های زائد و زمان‌بر، از جمله آیین‌نامه جذب سرمایه‌گذاری، اصلاح آیین‌نامه مالیات بر ارزش افزوده و بازنگری در مدل پردیس‌های علم و فناوری، که منجر به کاهش زمان اجرایی پروژه‌ها و افزایش انگیزه برای جذب سرمایه‌گذاری شده، از دیگر اقدامات این معاونت است.
بخشی دیگری از فعالیت های معاونت فناوری وزارت علوم شامل تدوین برنامه‌های اجرایی ذیل برنامه هفتم توسعه برای استفاده از ظرفیت‌های قانونی و اجرای تکالیف مرتبط با تجاری‌سازی فناوری و توسعه زیست‌بوم فناوری وزارت علوم با هدف ارتقای زیرساخت، توانمندسازی نیروی انسانی، شفافیت و توسعه نوآوری و فناوری در کشور است.
شاخص های کلیدی پیشرفت دولت چهاردهم نسبت به دولت سیزدهم
توانمندسازی منابع انسانی زیست‌بوم نوآوری
دولت سیزدهم: در سند مربوط به دولت سیزدهم اطلاعاتی در خصوص این برنامه وجود ندارد.
دولت چهاردهم: آموزش و توانمندسازی منابع انسانی پارک‌های علم و فناوری با پیشرفت ۳۰ درصد، آموزش و توانمندسازی شرکت‌ها و واحدهای فناور با پیشرفت ۴۵ درصد، توانمندسازی منابع انسانی برای تربیت مدیران حرفه‌ای و تخصصی آینده پارک‌ها با پیشرفت ۴۰ درصد دنبال شده است. همچنین، برنامه ایجاد شبکه منتورینگ ۱۰ درصد پیشرفت داشته است. از موانع اجرای این برنامه‌ها می‌توان به کمبود منابع مالی پایدار، چالش‌های بین‌نسلی، شکاف مهارتی پایه و موازی‌کاری دستگاه‌های اجرایی اشاره کرد.
تأمین مالی
دولت سیزدهم: در سند مربوط به دولت سیزدهم اطلاعاتی در خصوص این برنامه وجود ندارد.
دولت چهاردهم: اقداماتی در این حوزه صورت گرفته است که شامل تسهیلات تبصره ۱۸ با پیشرفت ۷۵ درصد، افزایش سهام پایه پارک‌های علم و فناوری در صندوق پژوهش و فناوری با پیشرفت ۱۰۰ درصد، اصلاح الگوی تخصیص منابع عمومی با پیشرفت ۱۰۰ درصد، تدوین اطلس سرمایه‌گذاری واحدهای فناور با پیشرفت ۹۰ درصد و تأمین مالی برای فعال‌سازی پروژه‌های راکد عمرانی در پارک‌ها با پیشرفت ۲۰ درصد بوده است. موانع اجرایی این اقدامات شامل نوپا بودن ساختار حقوقی واحدهای فناور، بروکراسی پیچیده در بانک‌ها، کمبود و ناپایداری منابع مالی و مشکلات ساختاری و مدیریتی ذکر شده است.
تقویت ارتباط مراکز فناوری با صنعت و دانشگاه
دولت سیزدهم: در سند مربوط به دولت سیزدهم، برنامه «هم‌رسانی دانشگاه و صنعت» با پیشرفت ۴۰ درصد انجام شده است. همچنین، فعال کردن کارگزاری‌های تخصصی در دستگاه‌های اجرایی با هدف هم‌رسانی عرضه و نیاز با پیشرفت ۷۰ درصد و زیرسامانه طرح استادمحوری برای پاسخگو بودن دانشگاه‌ها به نیازهای جامعه با پیشرفت ۱۰۰ درصد دنبال شده است.
دولت چهاردهم: برنامه ملی «نوآفرین صنعت‌ساز» با هدف ظرفیت‌سازی برای شناسایی فرصت‌ها و ایده‌محوری دانشجویان با پیشرفت ۳۵ درصد دنبال شده است. همچنین، برنامه ملی «دستیار فناوری» با هدف بهبود توانمندی دانشجویان و تعامل پارک‌های فناوری و دانشگاه‌ها با پیشرفت ۶۰ درصد در حال اجرا است. از موانع این برنامه‌ها کمبود منابع مالی، کمبود سرانه فضای استقرار و شکاف بین آموزش و نیاز بازار ذکر شده است.
تعریف دوره‌های مهارت‌آموزی و ترویج کارآفرینی
دولت سیزدهم: برنامه «فراخوان جذب و به کارگیری دانشجویان» با پیشرفت ۷۰ درصد انجام شده است. نتایج این طرح شامل پذیرش بیش از ۲۴۷۷ دانشجو و ارتقای توان پاسخگویی دانشگاه به نیازهای جامعه بوده است.
دولت چهاردهم: در سند مربوط به دولت چهاردهم، اطلاعاتی در خصوص این برنامه با این عنوان موجود نیست. با این حال، برنامه «طرح ملی ترویج کارآفرینی» با همکاری دفتر سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و توسعه فناوری و نوآوری دنبال شده که طراحی مفهومی و فرآیندی و بررسی نیازمندی‌ها و طراحی سامانه آن هر دو ۱۰۰ درصد پیشرفت داشته‌اند. شبکه‌سازی با ذینفعان با پیشرفت ۷۰ درصد، مذاکره با سازمان‌ها برای همکاری با پیشرفت ۸۰ درصد و برنامه‌ریزی محتوایی با پیشرفت ۵۰ درصد انجام شده است و بیش از ۵۷۰۰ نفر نیز در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند.
همچنین در دولت سیزدهم، معاونت فناوری و نوآوری روی برنامه‌هایی مانند تقویت ارتباط با صنعت و دانشگاه و تعریف دوره‌های مهارت‌آموزی تمرکز داشته که در برخی از این حوزه‌ها، پیشرفت‌های چشمگیری (تا ۱۰۰ درصد) حاصل شده است.
معاونت فناوری وزارت علوم در دولت چهاردهم، تمرکز روی طیف گسترده‌تری از برنامه‌ها شامل توانمندسازی منابع انسانی، تأمین مالی و تقویت ارتباط با صنعت و دانشگاه بوده است. در این دوره، برنامه‌هایی مانند افزایش سهام پایه پارک‌ها در صندوق پژوهش و فناوری و اصلاح الگوی تخصیص منابع عمومی با پیشرفت ۱۰۰ درصد تکمیل شده‌اند. با این حال، برنامه‌های دیگری مانند توانمندسازی منابع انسانی و تأمین مالی برای پروژه‌های عمرانی در مراحل اولیه پیشرفت (۱۰ تا ۴۵ درصد) قرار دارند. از موانع اصلی در این دوره، کمبود منابع مالی، مشکلات اداری و بوروکراسی و همچنین چالش‌های مدیریتی ذکر شده است.
