به گزارش گروه اقتصاد دانش‌بنیان تیکنا، سازوکار «تولید بار اول» رهیافت مهمی در زمینه بومی‌سازی تجهیزات و فرایندهای گلوگاهی در صنایع است که مضاف بر ایجاد بازاری تضمین‌شده برای دانش‌بنیان‌ها، همکاری بین بخش صنعتی و این شرکت‌ها را تسهیل کرده است؛ در مسیر دانش‌بنیان‌ها «تولید بار اول» قانونی راهگشا و مترقی محسوب می‌شود؛ اهمیت این طرح در پیدا کردن جامعه هدف و ایجاد بازار را می‌توان از این جهت سنجید که به کمک این قانون تا به امروز ۲۳ قرارداد به ارزش ۲۰ میلیون دلار به نتیجه رسیده است.
علی‌اکبر پرج، مدیر دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی ریاست جمهوری، یکی از مهم‌ترین خلاء‌های موجود در اقتصاد کشور را ارتباط میان صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و افزود: این حلقه گمشده با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در قالب طرح تولید بار اول یافت شد. در این راستا انواع و اقسام روابط وجود دارد که کارگروه تولید بار اول با توجه به نوع محصول نیازمند بومی‌سازی، سطح تولیدات شرکت‌های توانمند حوزه دانش‌بنیان و همچنین میزان پیچیدگی تولید محصول اقدام به تنظیم سناریو بومی‌سازی و قراردادهای تولید بار اول می‌کند.
وی به پیگیری برنامه ترویج قانون جهش تولید دانش بنیان در معاونت علمی ریاست جمهوری اشاره کرد و ادامه داد: در قانون جهش تولید دانش‌بنیان، نحوه چگونگی استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان‌هارا مد نظر قرار داده‌ایم که دو ظرفیت به صورت ویژه مطرح است: نخست اعتبار مالیاتی و دیگری قانون تولید بار اول.
مدیر دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری، قانون «تولید بار اول» را مهم ترین راهکار بی‌اثر کردن تحریم‌ها علیه صنایع کشور در دولت سیزدهم بیان کرد و یادآور شد: سیاست تولید بار اول رویکردی است که زمینه را برای ورود جدی و بیش از پیش دانش بنیان‌ها به حوزه صنایع بزرگ کشور فراهم کرده است. این سیاست مهم در زمینه بومی‌سازی اقلام راهبردی صنایع مختلف علاوه بر به حداقل رساندن اثر تحریم‌ها موجب شد، کشور مواجهه فعالانه با تحریم‌ها داشته باشد و در صنایع مختلف به سمت خودکفایی حرکت کند.
پرج افزود: محصولی تولید بار اول است که دانش‌بنیان باشد (براساس فهرست موجود دسته‌بندی محصولات دانش‌بنیان)، سابقه فروش نداشته باشد (براساس اظهارنامه‌های مالیاتی) و مشابه داخلی نیز نداشته باشد (تغییر فناورانه داشته باشد). همچنین افزایش عمق ساخت داخل، استفاده از یک فناوری جایگزین و تغییر ابعاد و مقیاس محصول از جمله مصادیق تغییرات فناورانه است که می‌تواند منجر به تولید بار اول شود.
وی گفت: استفاده از تولیدات بار اول در صنایع نفت و گاز و نیز صنایع نیروگاهی آغاز شده و در صنایع دیگر در حال گسترش است و کارگروه تولید بار اول نقش کلیدی در بین صنایع و دانش‌بنیان‌ها را بر عهده دارد که حاصل این تنظیم گری، تولید محصولات دانش‌محور و رقابت‌پذیر خواهد بود.
افزایش سقف ابلاغیه های حوزه انرژی به ۷۲۵ میلیارد تومان
مدیر دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی ریاست جمهوری به تغییرات و تحولات متعدد قانون تولید بار اول اشاره و تصریح کرد: این تغییر و تحولات در بحث سقف ابلاغیه ها، کمی پررنگ تر است؛ در سال ۹۸ صدور مصوبه جهش تولید دانش‌بنیان با ابلاغیه پرداخت حداکثر ۵۰ میلیارد تومان به هر طرح صورت گرفت. سال ۹۹ مصوبه تمدید شد و سقف پرداختی به ۱۰۰ میلیارد تومان رسید؛ در سال ۱۴۰۰ نیز این مصوبه مجددا تمدید شد و سقف پرداختی به ۳۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت.
پرج ادامه داد: در نهایت، در سال ۱۴۰۱ قانون جهش تولید دانش بنیان و دستورالعمل کارگروه تولید بار اول رسما تصویب شد و امکان اجرای طرح تولید بار اول تا سقف ۵۰۰ برابر معاملات متوسط، در حوزه انرژی و در سایرحوزه‌ها ۲۵۰ برابر اعلام شد. در نتیجه، در سال ۱۴۰۲ سقف هر ابلاغیه در حوزه انرژی به ۷۲۵ میلیارد تومان و در حوزه‌های غیرانرژی به ۳۶۲.۵ میلیارد تومان افزایش یافت.
گامی بلند برای نزدیک شدن به معاملات بزرگ با تولید بار اول
وی با یادآوری اینکه براساس مصوبه هیات وزیران در سال ۱۴۰۲، معامله بزرگ به معاملات به مبلغ بالای ۱۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اطلاق می شود، افزود: شرکت دانش بنیانی که قصد فروش یک محصول برای اولین بار را دارد، معمولا نمی‌تواند معاملاتی را با مبالغ چشم‌گیر تجربه کند اما قانون «تولید بار اول» امکان ورود دانش‌بنیان ها به معاملات بزرگ تا سقف ۵۰۰ برابر معاملات متوسط (معادل ۷۲۵ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲)، را فراهم می کند.
مدیر دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری تصریح کرد: تضمین خرید، ایجاد مرجع فروش، قرار گرفتن در فهرست بلند تامین‌کنندگان، حضور نیافتن در مناقصه، برندسازی ناشی از اجرای طرح تولید بار اول، امکان پرداخت تا سقف ۵۰ درصد به عنوان پیش‌پرداخت و دیگر زیرساخت های حمایتی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان از طرح های تولید بار اول، از دیگر مزایای تولید بار اول برای شرکت‌های دانش‌بنیان است.
۱۰۰ قرارداد تولید بار اول به ارزش ۱۸۰ میلیون دلار قطعی شد
پرج به بیان آمار کلی از حوزه قانون تولید بار اول پرداخت و اظهار داشت: از تعداد ۴۰۰ درخواست ارائه‌شده، ۱۴۰ طرح به ارزش ۳۲۲ میلیون دلار (معادل ۱۳.۲ هزار میلیارد تومان) موفق به دریافت ابلاغیه عدم الزام به برگزاری مناقصات شده که ۱۰۰ طرح به ارزش ۱۸۰ میلیون دلار (معادل ۷.۴ هزار میلیارد تومان) به قرارداد قطعی رسیده و تاکنون ۲۳ قرارداد به ارزش ۲۰ میلیون دلار (معادل ۸۲۰ میلیارد تومان) به اتمام رسیده است.
وی ادامه داد: همچنین بهره‌مندی دستگاه‌ها از قانون تولید بار اول بدین ترتیب بوده است که وزارت نفت با ۶۸ درصد در صدر قرار دارد و وزارتخانه های نیرو با ۱۳ درصد، ارتباطات و فناوری اطلاعات با ۶ درصد، تعاون، کار و رفاه اجتماعی با سه درصد، راه و شهرسازی با سه درصد در رده های بعدی قرار دارند. میزان بهره مندی سایر دستگاه‌ها از قانون تولید بار اول نیز مجموعا ۷ درصد بوده است.
مدیر دبیرخانه تولید بار اول معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به ابلاغیه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: ۸۱ ابلاغیه در مجموع به ارزش ۱۵۶ میلیون دلار به شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا، ۲۶ ابلاغیه به ارزش ۱۰۱.۵ میلیون دلار به شرکت‌های دانش‌بنیان نوآور و ۳۲ ابلاغیه به ارزش ۶۴ میلیون دلار به شرکت‌های دانش‌بنیان فناور تعلق داشته است.
پرج از جمله دستاوردهای بزرگ اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان در قالب برنامه تولید بار اول را کاهش هزینه حاصل از بومی‌سازی اقلام راهبردی بین ۳۰ تا ۶۰ درصد عنوان کرد.
رضا اسدی فرد معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری آذرماه از صدور ۱۳۴ ابلاغیه تولید بارِ اول برای شرکت‌های دانش بنیان به ارزش ۲۵۳ میلیون دلار خبر داد.
