به گزارش تیکنا، «صداقت»،«شفافیت» با مردم و «پرهیز از دروغ و دادن وعده های بدون پشتوانه علمی و کارشناسی» از نقاط مثبتی است که از زمان آغاز به کار دولت چهاردهم با هدف استفاده از «مشارکت مردم» برای اصلاح رویه‌های نادرست سابق از سوی رئیس‌جمهور احیاء شده است.
در چارچوب این راهبرد مسعود پزشکیان سه‌شنبه ۲۰ آذر ماه ۱۴۰۳ در دیدار اعضای فراکسیون زنان مجلس ضمن توضیح اقدامات ۱۰۰ روزه دولتش گفته بود: «بیان مشکلات و چالش‌های موجود در کشور نه به معنای ایجاد ناامیدی بلکه در راستای صداقت و شفافیت با مردم و سهیم کردن آنها در اصلاح رویه‌های غلط است.»
وی همچنین در تاریخ ۱ بهمن ۱۴۰۳ در آیین گرامی داشت ستاد بزرگداشت چهل و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی رفتار صادقانه را کلید همراهی مردم با حاکمان خواند و تصریح کرد: «اصل مردم هستند و باید کاری کنیم آنها از ما راضی باشند. قدرت ملی ما ابتدا با همراهی مردم تضمین می‌شود و اگر آنها با ما باشند، هیچ قدرتی نمی‌تواند ما را زمین‌گیر کند.»
تاکید پزشکیان بر صداقت با مردم به عنوان یکی از مولفه‌های تضمین کننده بقای قدرت صرفا در عرصه شعار نیست و شاهد مثال آن اعتراف منتقدانش به این راهبرد بنیادین در دولت چهاردهم است. امام جمعه مشهد که به عنوان یکی از چهره‌های منتقد دولت شناخته می‌شود نیز پس از گفتگوی تلویزیونی رئیس‌جمهور با مردم در خطبه‌های نماز جمعه ۱۶ آذر ۱۴۰۳ به این مسئله کلیدی اعتراف کرد و گفت: «رئیس‌جمهور عزیز و بزرگوار ما از صداقت گفتاری برخوردارند که در گفتگوی تلویزیونی صداقت گفتار آقای رئیس‌جمهور باعث امنیت روانی مردم شد. وقتی مردم با این صدق گفتار رئیس‌جمهور روبرو می‌شوند، طبیعی است که اطمینان بیشتری پیدا می‌کنند.»
چرا صداقت و شفافیت با مردم راهبرد افزایش قدرت است؟
صداقت همراه با پرهیز محض از عوام‌فریبی از دو بعد می‌تواند در افزایش قدرت دولتمردان موثر باشد و به هین دلیل رئیس‌دولت وفاق از زمان آغاز کارزار انتخاباتی‌اش همواره بر آن تاکید داشت. این دو بعد عبارتند از:
الف) ترسیم تصویر واقعی از شرایط کشور برای مردم: هنگامی که شرایط واقعی و مشکلاتی که گریبان‌گیر دستگاه اجرایی کشور است بویژه جنگ اقتصادی که سال‌هاست به ایران تحمیل شده است، صادقانه برای مردم تبیین شود، بین انتظارات جامعه و واقعیت‌های موجود، تعادل نسبی برقرار می‌شود و مردم برای حل مشکلات در کنار دولتمردان قرار می‌گیرند نه روبروی آنها.
ب) اهمیت جایگاه مردم در مردم‌سالاری دینی: در نظام مردم‌سالار دینی مردم صاحبان اصلی قدرت هستند و هر زمانی که بخواهند این قدرت را از حکمرانان می‌گیرند. بنابراین خواست و اراده مردم و تلاش برای حل مشکلات آنها اهداف و راهبردهای مسئولین اجرایی کشور را تعیین می‌کند نه منافع محفلی و جناحی گروه حاکم.
رئیس‌جمهور برای اعتمادسازی مبتنی بر شفافیت چه گام هایی برداشته است؟
به نظر می‌رسد دولت چهاردهم در همین فرصت کوتاه توانسته است با ایجاد برخی تغییرات مبنایی «اعتماد» مردم را بدست آورد. بلندتر شدن صدای تندروها و انحصارطلبان در تریبون های رسمی و کف خیابان موید این موفقیت است زیرا اگر پزشکیان بتواند پایگاه رای خود را با عمل به وعده هایش حفظ کند به تدریج می‌تواند اعتماد افرادی که پای صندوق‌های رای نیامدند را نیز بدست آورد و این دستاورد برای تندروهایی که هدفی جز زمین‌گیر کردن دولت ندارند، بزرگترین شکست است.
صداقت و تلاش رئیس‌جمهور برای عمل به قول‌های انتخاباتی نظیر سهیم کردن همه ایرانیان در آبادانی کشور، بازکردن فضای گفتگوی با جهان و پرهیز از هزینه‌تراشی در مواجهه با قدرت‌های بزرگ، حل مسائلی مانند FATF و رفع فیلترینگ و مقابله با استفاده از روش‌های غیرفرهنگی در برخورد با زنان و … گام‌های مشهودی است که وی تلاش کرده است تا بواسطه آنها اعتماد سازی کند.
در ادامه به بررسی برخی از این محورها می‌پردازیم:
۱) بکارگیری اعضای همه جناح‌ها در دولت: وفای به عهد یکی از نمودهای رفتار صادقانه دولتمردان است. هنگامی که از وفای به عهد سخن گفته می شود، اولین چیزی که به ذهن هر فردی متبادر می‌شود تلاش فرد پیروز برای تحقق وعده‌هایی است که در زمان انتخابات به هوادارانش داده است.
اما رئیس‌جمهور تلاش کرد تا با بکار گرفتن مسئولین معتدل از همه طیف‌های سیاسی، علاوه بر این که «وفاق» را از سطح شعار انتخاباتی به «راهبرد» عملی در بخشی از نظام حکمرانی کشور ارتقاء دهد، به قول انتخاباتی خود نیز صادقانه عمل کند و نشان دهد رئیس‌جمهور همه مردم ایران است. وی از همان ابتدای کار ایده اداره کشور از سوی نیروهای معتدل را ارائه کرد و بر این وعده نیز استوار ماند.
پزشکیان در جلسه ۲۰ آبان ۱۴۰۳ هیات دولت شرط حضور مدیران در دولتش را اراده «خدمت صادقانه» به مردم اعلام کرد و تصریح کرد: «ما در دولت از هرکسی که بنای خدمت صادقانه به مردم را داشته باشد استقبال خواهیم کرد و بنای دولت مشارکت دادن همه جناح‌ها، سلایق فکری در اداره امور کشور است چرا که معتقدیم اگر همه با هم و در کنار یکدیگر برای اعتلا و سربلندی ایران‌مان تلاش کنیم موجب افزایش اقتدار ما خواهد شد.»
این ایده همچنین پاسخی به جریان خطرناک «خالص‌سازی» بود که هر تفکری به جز تفکر کاملا همسان خود را نه تنها نمی توانست در کنار خود ببیند بلکه آن را در مقابل خود می‌دید و درصدد حذف آن بود.
محمد مهاجری، فعال سیاسی اصول‌گرا در مقایسه رویکرد دولت گذشته با دولت کنونی در انتصاب استانداران گفته است: «رویکرد دولت سیزدهم حذف کلیه مدیران دولت قبل از خود بود.عبارتی با نام بانیان وضع موجود خلق کردند و گفتند هر کسی‌که جزو افراد دولت قبل بوده و باعث پدیدآمدن شرایط موجود است باید از عرصه مدیریت حذف شود.»
۲) سیاست خارجی متوازن و دور کردن سایه جنگ و تحریم از کشور: جهت گیری‌های دولت چهاردهم در عرصه سیاست خارجی یکی از عرصه‌هایی است که دولت تلاش کرده است تا با کار کارشناسی ضمن عمل به وعده‌های انتخاباتی، از افتادن در دام عوام‌گرایی پرهیز کند. در این راستا، راهبرد دولت نگاه واقع بینانه به قدرت‌های شرق و غرب و تلاش برای حل مشکلات کشور از طریق پویایی متوازن در عرصه بین‌المللی است.
مسئله رفع «تحریم» از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره یکی از چالش‌های اساسی سیاست خارجی دولت‌های مختلف بوده و هست. با آغاز به کار دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ مذاکرات برای رفع تحریم‌ها با جدیت بیشتری پیگیری شد. اما هر زمان تیم مذاکره کننده به دستاوردهای قابل قبولی نزدیک می‌شد، تندروها با برچسب‌های عوام فریبانه مانند تسلیم کشور به کشورهای غرب و ایجاد زمینه نفوذ بیگانگان، بر سر راه مذاکرات سنگ‌اندازی می‌کردند.
با آغاز به کار دولت سیزدهم مذاکرتی که در اوایل آن دولت گمان می‌رفت پیگیری شود، متوقف شد و دولت وقت تلاش کرد تا با تمرکز بر سیاست همسایگی، تحکیم بیشتر روابط با قدرت‌هایی مانند چین و روسیه و عضویت در پیمان‌هایی مانند بریکس و شانگهای خلاء ناشی از فقدان مذاکره با غرب را پر کند. حامیان این سیاست تلاش کردند تا بگویند ایران با تمرکز بر شرق می‌تواند بر تحریم غرب فائق آید. سیاستی که به علت نگاه تک بعدی در عمل نتوانست مشکلات اقتصادی مردم را حل کند و سرانجام منجر به شکست کاندیدای این جریان فکری در انتخابات ۱۴۰۳ شد.
اما پزشکیان تلاش کرد تا چه در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری و چه پس از آن به طور صادقانه راهکار رفع تحریم‌ها را از طریق «مذاکره اصولی» براساس سه اصل محوری عزت ، حکمت و مصلحت ترسیم شده از سوی مقام معظم رهبری برای مردم تشریح کند و زمینه‌های تحقق آن را فراهم کند. هر چند جریان تندرو در تلاش است تا این تصمیم دولت را برای گروهی اندک به معنای سازش و تسلیم بی‌چون و چرا در برابر غرب جلوه دهد اما دولت با بی‌اعتنایی به این سنگ اندازی‌ها درصدد است تا بتواند راهی برای کاهش تحریم‌ها و حل بحران اقتصادی بیابد.
البته دولت چهاردهم در کنار این قبیل تلاش‌ها از توسعه روابط با همسایگان و کشورهایی مانند چین و روسیه نیز غافل نیست و نمونه اخیر آن امضای قرارداد راهبردی با دولت روسیه بود که در بهبود وضعیت اقتصادی کشور نقش حائز اهمیتی دارد.
علاوه بر این پزشکیان در مدت تلاش کرده است تا با واقع‌گرایی و پرهیز از افتادن در دام شعار و خیال‌پردازی سایه جنگ را از کشور دور کند. نمونه اخیر این تلاش را می‌توان ترسیم دکترین هسته‌ای کشور در آیین «سلام سفرا» دانست. رئیس‌جمهور ۱۸ بهمن ۱۴۰۳ در جمع ۱۰۰ تن از سفرای کشورها و نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی مقیم تهران اعلام کرد: «جنگ به نفع ما نیست، ما به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم این فتوای رهبر انقلاب اسلامی است، حتی کسانی که در این کشور ادعا می‌کنند هم نمی‌توانند ما را به سمت سلاح هسته‌ای ببرند چرا که در دکترین نظام جمهوری اسلامی ایران قتل عام انسان‌های بیگناه به هیچ وجه پذیرفته نیست.»
این سخنان رئیس‌جمهور را علاوه بر این که می‌توان واکنشی به ادعای اخیر ترامپ بدعهد و پیمان شکن دانست، در سطح وسیع‌تری پاسخ به اصرار تندروها مبنی بر تغییر دکترین هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است.
پس از بالا گرفتن سطح تنش میان جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل ۳۹ تن از نمایندگان مجلس با امضای نامه‌ای از شورای عالی امنیت ملی خواسته بودند تا با تغییر دکترین هسته‌ای کشور موافقت کند. هر چند پس از این درخواست وزیرخارجه بارها بر عدم برنامه‌ریزی ایران برای دست‌یابی به سلاح هسته‌ای تاکید کرده بود اما پزشکیان سرانجام در پاسخ به تندروهای داخلی و خارجی با استناد به فتوای رهبر انقلاب دست‌یابی به سلاح هسته‌ای را خلاف سیاست‌های کشور اعلام کرد تا از سویی سایه جنگ را از کشور دور نگه دارد و از سوی دیگر باب مذاکره عزتمندانه، هوشمندانه و عاقلانه برای رفع تحریم‌های ظالمانه باز بماند.
۳) واقع‌گرایی در عرصه اقتصاد و ناترازی‌ها: پزشکیان در دوران کارزار انتخاباتی‌اش بارها گفته بود برنامه وی برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم، سیاست‌های کلی برنامه توسعه است اما واضح است با وجود تحریم‌هایی که سال‌های متمادی مانع از قرار گرفتن ایران در مدار تجارت آزاد جهانی شده است، دست‌یابی به اهداف برنامه توسعه ادعایی بسیار دشوار است.
بر این اساس دولت چهاردهم به همت وزیر اقتصاد از همان روزهای نخست آغاز به کارش تلاش کرد تا با گرفتن اذن بررسی مجدد دو کنوانسیون پالرمو و CFT از رهبر انقلاب، ایران را از لیست سیاه FATF خارج کند. پس از موافقت رهبر انقلاب با درخواست پزشکیان، غوغاسالاران بارها در مجلس و خیابان‌ها تلاش کردند تا تصویب این کنوانسیون را زمینه‌ساز ایجاد نفوذ بیگانگان معرفی کنند. در طرف مقابل دولت تلاش کرده است تا علاوه بر ایفای نقش تسهیل‌گری برای تولید کنندگان داخلی، با شفافیت از راه‌های اساسی خنثی‌سازی تحریم‌ها و نه درمان موضعی آنها سخن بگوید تا مجموعه حاکمیت به یک راهکار منطقی و اساسی در این زمینه دست یابد.
این مجموعه تلاش‌ها درحالی است که سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم پیش از تکیه بر کرسی وزارت اقتصاد درباره FATF گفته بود: «بحث FATF یک موضوع بسیار کم‌اهمیت در اقتصاد کشور و آدرس غلطی است که برخی بر آن اصرار دارند و از آن حرف می‌زنند.» البته خاندوزی و بسیاری از همکاران وی در دولت سیزدهم سرانجام زمانی که با ضررهای جبران‌ناپذیر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه مواجه شدند، از مواضع خود عقب نشینی کردند.
در مهر ماه ۱۴۰۲ سیدمحمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تغییر موضع دولت سیزدهم درباره FATF گفته بود: «آقای رئیسی و همفکران ایشان، بعد از مخالفت‌هایی که در زمان دولت قبل داشتند، امروز به این نتیجه رسیده‌اند که کلید حل مشکلات اقتصادی در گرو پایان تحریم‌ها و پیوستن به FATF است.» اما با وجود این چرخش‌ها باز هم دولت سیزدهم عضویت در بریکس و شانگهای را راهی برای گشایش اقتصادی می‌دانست. این در حالی است که حتی کشورهایی مانند چین روسیه نیز از ایران خواسته‌اند تا برای برقراری روابط سالم اقتصادی به FATF بپیوندد.
ناترازی انرژی یکی دیگر از چالش‌های دولت نوپای دولت پزشکیان در ماه‌های اخیر بود که رئیس‌جمهور توانست از طریق شفافیت و صداقت با مردم تا حد زیادی از آن عبور کند. پزشکیان با آغاز فصل سرما پویش «دو درجه کمتر» را کلید زد و سپس دولت با در میان گذاشتن مسئله کمبود انرژی با مردم، تصمیم به قطع برق مسکونی گرفت تا چرخ بخش صنایع از حرکت نایستد.
جریان تندرو در روزهای نخست تلاش کرد تا مردم تصور کنند قطعی برق محصول ترک فعل وزرای دولت چهاردهم است اما به تدریج روشن شد این ناترازی در دولت گذشته نیز وجود داشته اما دولت سیزدهم تصمیم گرفته بود تا به جای قطع انرژی بخش خانگی، انرژی بخش صنعتی را قطع کند. ناگفته واضح است که در آن زمان نیز دود قطع انرژی صنایع در نهایت به چشم مردم رفته است.
۴) کاهش بسترهای التهابات اجتماعی: احترام به «حقوق شهروندی» یکی از محورهایی است که از زمان انتخابات تاکنون در کانون توجه اعضای دولت چهاردهم و به طور خاص رئیس‌جمهور قرار دارد. وی در این راستا با اهتمام ویژه‌ای که بر پیشگیری از اجرای قانون فعلی عفاف و حجاب و نیز رفع فیلترینگ گام به گام داشت، توانست تا حد زیادی زمینه ناآرامی‌های اجتماعی را در شرایطی که کشور بیش از همیشه به وفاق و اتحاد نیاز دارد، از بین ببرد.
رئیس‌جمهور در اولین گفتگوی تلویزیونی خود با شفافیت اعلام کرد قانون فعلی حجاب قابلیت اجرا ندارد و تاکنون نیز در برابر تندروها با همان شفافیت بر سر مواضع خود ایستاده است. پزشکیان همین شفافیت را در عمل به رفع فیلترینگ نیز بکار گرفت و سرانجام توانست گامی از وعده رفع فیلترینگ را محقق کند.
مجموعه محورهای فوق بخشی از تلاش‌های دولت چهاردهم در ماه‌های اخیر بوده تا معیشت مردم و حقوق شهروندی آنها از آسیب تصمیم‌های غیرکارشناسی جریان اقلیت در امان بماند. در این چارچوب رئیس‌جمهور تلاش کرده است تا با صداقت و بدون واهمه از هیاهوی تندروها که منافع خود را در گرو تحریم و آشوب می‌بینند، از مشکلات و دغدغه‌های مردم و راه‌حل‌های آن بگوید و در مرحله بعد برای رفع این مشکلات گام بردارد.
