به گزارش گروه فناوری کشاورزی تیکنا، محمدرضا سیاه‌پوش عضو هیئت علمی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، موفق به «اصلاح ژنتیکی ارقام کنجد ناشکوفا»، برای نخستین‌بار در کشور شد.
سیاه‌پوش دراین‌باره، بیان کرد: کنجد، یکی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی و احتمالاً کهن‌ترین گیاه دانه روغنی جهان اسـت که به دلیل سهولت استخراج و پایداری زیاد روغن آن و هـمچنـین نیاز بسیار کم به آب، یکـی از گیاهان مهم دانه روغنی در دنیا به‌ویژه در کشورهای مستقر در نواحی خشک و نیمه خشک کره زمین می‌باشد.
وی با اشاره به اینکه کنجد، با پیشینۀ ۵۰۰۰ ساله در ایران، ارزش تغذیه‌ای بالایی داشته و با ۴۵ تا ۶۳ درصد روغن و ۱۹ تا ۳۱ درصد پروتئین، منبع غذایی با کیفیت عالی است، بیان کرد: کنجد، به دلیل طعـم مطبـوع، ثبات و پایداری زیاد و اکسیده نشدن آن، به عنوان ملکۀ دانه‌های روغنی در جهان شناخته می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، ادامه داد: دانۀ کنجد، به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی سزامول، سزامین و سزامولین که منحصراً در روغن کنجد وجود دارند، ارزش غذایی بالایی داشته و از دوام خوبی برخوردار است و اکسید شدن آن در مدت زمان بیشتری انجام می‌شود.
سیاه‌پوش، با بیان اینکه دانۀ کنجد، سرشار از نیاسین، اسید فولیک و توکوفرول است، تصریح کرد: روغن کنجد یکی از روغن‌هایی است که می‌تواند بـه طور مستقیم و بدون تصفیه استفاده شود و به علت بالا بودن درصد اسید‌های چـرب غیراشباع و وجود ویتامین‌ها، مصرف آن توصیه می‌شود. همچنین، کنجالۀ کنجد، از نظر متیونین، کلسـیم، فسـفر و تیامین غنی است و از این حیث برای مصرف دام و طیور بسیار مطلوب است.
وی افزود: علاوه بر ارزش تغذیه‌ای کنجد، مصرف بسیار کم آب برای تولید این محصول زراعی (حدود یک پنجم برنج)، این گیاه را به‌عنوان گیاهی استراتژیک در فصل تابستان (به‌ویژه در سال‌های کم‌بارش)، و جایگزینی خوب برای برنج مطرح کرده است.
عضو هیئت علم دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه شهید چمران، اظهار کرد: مهم‌ترین موانع توسعۀ کشت کنجد در کشاورزی مدرن، ریزش دانه در زمان رسیدگی به دلیل شکوفا بودن کپسول‌ها است که برداشت مکانیزه آن‌را با مشکل مواجه می‌سازد و عملاً کشاورزان مجبور به برداشت کاملاً سنتی و دستی این محصول می‌شوند.
سیاه‌پوش، تصریح کرد: این مشکل علاوه بر کاهش کیفیت دانۀ کنجد، هزینه و زحمت بسیار زیادی برای کشاورزان دارد، به‌طوری‌که تمایل به کشت این محصول استراتژیک در میان کشاورزان بسیار کم و در اراضی بسیار محدود انجام می‌شود.
وی تصریح کرد: برای رفع این مشکل اساسی کنجد، تحقیقات هدفمندی برای تغییر و اصلاح ژنتیکی این گیاه در دورۀ تحقیقاتی گستردۀ هفت ساله انجام شده است. این تحقیقات که بخش عمده‌ای از آن در قالب یک پروژه ارتباط با صنعت با همکاری نزدیک کشت و صنعت شهید رجایی انجام شده تاکنون منجر به ثبت و تجاری‌سازی چهار رقم جدید کنجد ناشکوفا (مقاوم به ریزش دانه) به نام‌های «چمران»، «دزفول»، «برکت» و «مهاجر» شده است.
سیاه‌پوش، خاطرنشان کرد: این ارقام که برای اولین بار در کشور و در منطقه تولید و معرفی شده‌اند، به واسطه ناشکوفا کردن کپسول، مشکل ریزش دانه در زمان رسیدگی را نداشته و امکان برداشت مکانیزه کنجد با کمباین را فراهم می‌کنند.
وی در پایان افزود: در حال حاضر، با فراهم شدن امکان برداشت مکانیزۀ کنجد با کمباین، می‌توان این گیاه را در صدها هزار هکتار کشت کرده و به‌صورت مکانیزه مانند دیگر گیاهان زراعی مانند گندم، ذرت و برنج برداشت کرد و از مزایای آن بهره برد.
گفتنی است، تولید این ارقام که توسط سیاه‌پوش، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شده است نمود بارز انجام فعالیت دانش‌بنیان در بخش کشاورزی و دستیابی به اقتدار ملی است و به‌طور حتم می‌تواند نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب، امنیت غذایی، معیشت کشاورزان و ایجاد اشتغال در استان خوزستان داشته باشد.
